Poczucie winy jest stanem emocjonalnym, którego doznajemy w sytuacji, kiedy ocenimy nasze zachowanie bądź nasz sposób myślenia za moralnie złe lub niewłaściwe. Ze względu na związek poczucia winy z moralnością, która ma podłoże społeczne, poczucie winy również jest kształtowane społecznie. Inaczej mówiąc, poczucie winy rodzi się wtedy, kiedy sami własne zachowanie oceniamy negatywnie a oceniamy je negatywnie dlatego, że w toku socjalizacji nauczyliśmy się co jest moralnie dobre, a co złe.

Poczucie winy wprowadza nas w stan nieprzyjemnego napięcia emocjonalnego, które pragniemy zredukować (czyli pozbyć się poczucia winy) – w tym sensie poczucie winy pełni rolę motywacyjną, bowiem zmusza nas do podjęcia działań, które spowodują ustąpienie stanu poczucia winy. Poza oddziaływaniem bezpośrednio na człowieka, poczucie winy działa też społecznie, bo dzięki niemu poddajemy się określonym normom społecznym (których nie przestrzegalibyśmy, gdyby nie wywoływały one napięcia emocjonalnego). W tym sensie poczucie winy jest konstruktywnym stanem emocjonalnym.

W niektórych sytuacjach, poczucie winy może jednak stać się destrukcyjne, a w skrajnych wypadkach może na tyle silnie oddziaływać na człowieka, że hamuje go w rozwoju i sprawia, że człowiek staje się nieszczęśliwy. Z destrukcyjnym poczuciem winy mamy do czynienia wtedy, kiedy poczucie winy przeżywane jest jako stan względnie trwały, nierozwojowy oraz nieadekwatny do sytuacji. Jak rozpoznać, że Twoje poczucie winy jest destrukcyjne?

odczuwasz poczucie winy nawet wtedy, kiedy racjonalnie wiesz, że w tym co się stało i za co się obwiniasz, nie ma Twojej winy (jedną z takich sytuacji jest np. poczucie winy w traumie – np. po wypadku samochodowym, kiedy doznajemy poczucia winy związanego z tym, że to my przeżyliśmy).

• twoje poczucie winy powoduje, że masz niskie poczucie własnej wartości
• czujesz, że nie zasługujesz na miłość, przyjaźń, szczęście, dobrą pracę
• boisz się podjąć działanie, bo obawiasz się, przyszłego poczucia winy

Poczucie winy nie zawsze jest stanem, który sobie uświadamiamy. Może objawiać się nieświadomie przez długie lata – w takich sytuacjach, jego destrukcyjne działanie powoduje, że całe nasze życie może być podporządkowane doświadczaniu poczucia winy. Przykładem dość skrajnym, ale spotykanym w terapii jest sytuacja nadopiekuńczej matki. Jej nadmierna troska i „zaduszanie dziecka” miłością może wynikać właśnie z poczucia winy (np. w sytuacji, w której matka nie chciała dziecka. Presja społeczna na to, aby matka kochała swoje dzieci jest jednak tak silna, że wywołuje ogromne poczucie winy, które – aby matka mogła funkcjonować – przez mechanizmy obronne spychane jest do podświadomości, a nadmierna troska, jest próbą zadośćuczynienia za brak uczucia wobec dziecka).

W procesie terapeutycznym, poczucie winy jest przeformułowywane. Klient uczy się rozpoznawać mechanizmy swojego działania wynikające z poczucia winy, odróżniać je od innych motywatorów, wreszcie pracować nad tym, aby destrukcyjne poczucie winy zastąpić konstrukcyjnym i uwolnić się od niego. Klient rozpoznaje obszary w których reaguje poczuciem winy, stara się znaleźć przyczyny takiego stanu rzeczy, zrozumieć je i uczy się funkcjonować na nowo, bez doświadczania tego przykrego napięcia emocjonalnego.

fot.: luciano tirabassi/SXC

Popularity: 4% [?]